|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ సప్తపంచాశస్సర్గః||

స చంద్ర కుసుమం రమ్యం సార్క కారణ్డవం శుభం|
తిష్యశ్రవణకాదమ్బ మభ్రశైవాలశాద్వలమ్||1||
పునర్వసు మహామీనం లోహితాంగమహాగ్రహమ్|
ఇరావత మహాద్వీపం స్వాతీహంసవిలోళితమ్||2||
వాతసంఘాతజాతోర్మి చన్ద్రాంశుశిశిరామ్బుమత్|
భుజంగయక్షగంధర్వ ప్రబుద్ధ కమలోత్పలమ్||3||
హనుమాన్మారుతగతి ర్మహానౌరివ సాగరమ్|
అపార మపరిశ్రాంతం పుప్లువే గగనార్ణవమ్||4||

స|| స చంద్ర కుసుమం రమ్యం | సార్కకారండవమ్ శుభం| తిష్యశ్రవణ కాదమ్బం| అభ్రశైవాలశాద్వలమ్ | పునర్వసుమహామీనం |లోహితాంగ మహాగ్రహం | ఈరావత మహాద్వీపం|స్వాతీహంసవిలోళితమ్| వాతసంఘాత్జాతోర్మి |చన్ద్రశిశురాంబుమత్| భుజంగయక్షగంధర్వప్రబుద్ధ కమలోత్పలమ్| అపారం గగనార్ణవమ్ మహనౌః సాగరం ఇవ హనుమాన్ మారుతగతిః పుప్లువే||

వాయువేగము కల హనుమంతుడు ఒక పెద్ద ఓడ సముద్రాన్ని దాటినట్లు అవధి లేని సముద్రాన్ని అనాయాసముగా దాటుతున్నాడు. ఆ అకాశములాంటి సముద్రములో చంద్రుడు తెల్ల కలువలాగాను , సూర్యుడు కారండవ పక్షి లాగాను మేఘాలు పచ్చి బీళ్ళవలెను, పుష్య శ్రవణ నక్షత్రములు కలహంసలుగానూ పునర్వసూ నక్షత్రము మహామీనము గానూ, కుజగ్రహము పెద్ద మొసలిగానూ ,ఇరావతమే మహాద్వీపముగానూ, స్వాతీ నక్షత్రము హంసగానూ , వాయుతరంగములు జలతరంగములుగానూ , చంద్రకిరణాలే చల్లని ఉదకముగనూ యక్ష గంధర్వ ఉరగములు కలువలూ తామరలలాగానూ విరాజిల్లుతున్నారు.

గ్రసమాన ఇవాకాశం తారాధిప మివోల్లిఖన్|
హారన్నివ స నక్షత్రమ్ గగనం సార్క మణ్డలమ్||5||
మారుతస్యాత్మజః శ్రీమాన్కపి ర్వ్యోమచరో మహాన్|
హనుమన్మేఘజాలాని వికర్షన్నివ గచ్ఛతి||6||

స|| మారుతస్య ఆత్మజః శ్రీమాన్ మహాన్ కపిః హనుమాన్ వ్యోమచరః ఆకాశం గ్రసమానః ఇవ తారాధిపం ఉల్లిఖనివ సనక్షత్రం సార్కమండలం గగనం హరన్ ఇవ మేఘజాలాని వికర్షన్ ఇవ గచ్ఛతి||

మారుతియొక్క ఆత్మజుడు, శ్రీమాన్ మహాకపి, వినువీధిలో తిరుగుచున్నవాడు అయిన హనుమంతుడు, ఆకాశమును మింగుతున్నాడా అన్నట్లు, తారాధిపుని స్పర్శితూ పోతున్నాడా అన్నట్లు, నక్షత్ర సూర్యమండలములతో కూడిన ఆకాశాన్ని హరిస్తున్నాడా అన్నట్లు కానవచ్చెను. మేఘసమూహాలను తనతో ఈడ్చుకుపోతున్నాడా అన్నట్లు కానవచ్చెను.

పాణ్డురారుణవర్ణాని నీలమాంజిష్టకాని చ|
హరితారూణ వర్ణాని మహాభ్రాణీ చకాశిరే||7||
ప్రవిశన్నభ్రజాలాని నిష్పతం చ పునః పునః|
ప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చన్ద్రమా ఇవ లక్ష్యతే||8||

స|| పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమంజిష్టకాని చ హరితారుణ వర్ణాని మహభ్రాణి చకాశిరే||అభ్రజాలాని ప్రవిశన్ పునః పునః నిష్పతంశ్చప్రచ్ఛన్నశ్చ ప్రకాశశ్చ చంద్రమాః లక్ష్యతే||

ఆ మేఘములు తెలుపు ఎఱుపు నీలం పసుపు ఆకుపచ్చ రంగులతో వెలుగుతూ ప్రకాశించినవి. ఆ మేఘసమూహాలలోకి ప్రవేసిస్తూ బయటికి వస్తున్న హనుమంతుడు మబ్బుల తో కప్పబడి మరల కనపడే చంద్రుని వలె ప్రకాశించెను.

వివిధాభ్రఘనాపన్న గోచరో ధవళాంబరః|
దృశ్యాదృశ్యతనుర్వీరః తదా చన్ద్రాయతేఽమ్బరే||9||
తార్‍క్ష్యయమాణే గగనే భభాసే వాయునన్దనః|
దారయన్మేఘబృన్దాని నిష్ప్రతం చ పునః పునః||10||
నదన్నాదేన మహతా మేఘస్వనమహాస్వనః|

స||తదా వివిదాభ్రఘనాపన్నగోచరః ధవళాంబరః దృశ్యాదృశ్య తనుః వీరః అమ్బరే చన్ద్రాయతే||మేఘవృందాని దారయన్ పునః పునః నిష్పతంశ్చ మహతా నాదేన మేఘస్వన మహాస్వనః వాయునన్దనః గగనే తార్‍క్ష్యాయమానః బభాసే||

ధవళవస్త్ర ధారి అయిన హనుమంతుడు దట్టమైన మేఘములలో దూసుకు పోతూ అప్పుడప్పూడు కనపడీ కనపడకుండా మబ్బులచాటునుండు చంద్రుని వలె ప్రకాశించుచుండెను.

ప్రవరాన్ రాక్షసాన్ హత్వా నామ విశ్రావ్యచాత్మనః||11||
అకులాం నగరీం కృత్వా వ్యథయిత్వా చ రావణమ్|
అర్థయిత్వా బలం ఘోరం వైదేహీమభివాద్య చ||12||
అజగామ మహాతేజాః పునర్మధ్యేన సాగరమ్|

స|| మహాతేజః ప్రవరాన్ రాక్షసాన్ హత్వా ఆత్మనః నామ విశ్రావ్య నగరీం అకులం కృత్వా రావణమ్ వ్యధయిత్వా ఘోరం బలం అర్దయిత్వా వైదేహీం అభివాద్య చ పునః సాగరం మధ్యేన ఆజగామ||

ఆ మహాతేజోమయుడైన హనుమంతుడు పలువురు రాక్షసముఖ్యులను హతమార్చి, తనపేరుని చాటించుకొని, లంకానగరమును అస్తవ్యస్తము చేసి, ఘోరమైన బలముతో రావణునికి వ్యధకల్పించి వైదేహికి నమస్కరించి మరల సాగరమధ్యము మీద ఎగురుతున్నాడు.

పర్వతేన్ద్రం సునాభం చ సముస్పృశ్య వీర్యవాన్||13||
జ్యాముక్త ఇవ నారాచో మహావేగోఽభ్యుపాగతః|
సకించిదనుసంప్రాప్తః సమాలోక్య మహాగిరిమ్||14||
మహేన్ద్రం మేఘసంకాశం ననాద హరిపుంగవః|

స|| వీర్యవాన్ పర్వతేంద్రం సునాభం చ సముస్పృశ్య జ్యాముక్తః నారాచః ఇవ మహావేగః అభ్యుపాగతః||సః హరిపుంగవః మహాగిరిం మేఘసంకాశం మహేంద్రం కించిత్ అనుసంప్రాప్తః సమాలోక్య ననాద||

వీరుడు హనుమంతుడు సముద్రమధ్యములో మైనాకుని స్పృశించి, ధనస్సునుండి విడువబడిన బాణమువలె మాహావేగముకలవాడై పోసాగెను. ఆ హరిపుంగవుడు మేఘములతీ సదృశమైన మహేంద్ర పర్వతము సమీపిస్తూ మహానాదము చేసెను.

స పూరయామాస కపిర్దిశో దశ సమన్తతః||15||
నదన్నదేన మహతా మేఘస్వనమహాస్వనః|
స తం దేశమనుప్రాప్తం సుహృద్దర్శన లాలసా||16||
ననాద హరిశార్దూలో లాంగూలం చాప్యకమ్పయత్|
తస్య నానద్యమానస్య సుపర్ణ చరితే పథి||17||
ఫలతీవాస్య ఘోషేణ గగనం సార్కమణ్డలమ్|

స||మేఘస్వనమహాస్వనః సః కపిః నదన్ మహతా నాదేన దశ దిశః సమన్తతః పూరయామాస|| తం దేశం అనుప్రాప్తః సుహృత్ దర్శన లాలసః సా హరిశార్దూలః ననాద| లాంగూలం అకంప్యచ||సుపర్ణచరితే పథి నానద్యమానస్య అస్య ఘోషేణ సార్కమండలం గగనం ఫలతి ఇవ ( అభూత్)||

మేఘగర్జనలాంటి నాదము కల ఆ మహాకపి ఆనాదముతో అన్ని దిశలనూ నింపివేసెను. ఆ ప్రదేశమును సమీపించి మిత్రుల దర్శన లాలసుడైన హనుమంతుడు నాదము చేసెను. తనలాంగూలము అటూ ఇటూ తిప్పెను. సుపర్ణ పథములో పోవుచున్న నాదము చేయుచున్న ఆ హనుమంతుని నాదముతో ఆకాశము బద్దలవుతున్నదా అన్నట్లు వుండెను.

యేతు తత్రోత్తరే తీరే సముద్రస్య మహాబలాః||18||
పూర్వం సంవిష్ఠితాః శూరాః వాయుపుత్త్ర దిదృక్షవః|
మహతో వాతనున్నస్య తో యద స్యేవ గర్జితమ్||19||
శుశ్రువుస్తే తదా ఘోషం ఊరువేగం హనూమతః|

స|| తత్ర సముద్రస్య ఉత్తరతీరే పూర్వం సంవిష్టితాః మహాబలాః శూరాః వాయుపుత్రదిద్రుక్షవః యే తే తదా వాతనున్నస్య మహతః తోయదయ గర్జితం ఇవ హనూమతః ఘోషం ఊరువేగం శుశ్రువుః||

ఆ సముద్రముయొక్క ఉత్తరతీరములో ముందునుంచే యున్న మహాబలులూ శూరులూ వాయుపుత్రుని రాకకై ఎదురు చూచుచున్నవారూ అపుడు మహత్తరమైన మేఘగర్జనలాంటి ఊరువేగముల శబ్దమునూ వినిరి.

తే దీనమససః సర్వే శుశ్రువుః కాననౌకసః||20||
వానరేన్ద్రస్య నిర్ఘోషం పర్జన్య నినదోపమమ్|
నిశమ్య నదతో నాదం వానరాః తే సమన్తతః||21||
బభూవురుత్సుకాః సర్వే సుహృద్దర్శనకాంక్షిణః|

స|| దీనమనసః తే సర్వే వానరేంద్రస్య పర్జన్య నినదోపమమ్ నిర్ఘోషం శుశ్రువుః||సర్వే సమన్తతః తే వానరాః నదతః నాదం నిశమ్య సుహృత్ దర్శన కాంక్షిణః ఉత్సుకాః బభూవుః||

దీనమైన మనస్థితో లో వున్న ఆ వానరులు వారు వానరేంద్రుని మేఘగర్జననలాంటి నాదము వినిరి. అప్పుడు గుమిగూడి యున్న ఆ వానరులు అందరూ ఆ హనుమంతుని నాదము విని హనుమద్దర్శన కాంక్షతో ఉత్సాహముకలవారు అయిరి.

జాంబవాన్ స హరిశ్రేష్ఠః ప్రీతిసంహృష్టమానసః||22||
ఉపామన్త్ర్య హరీన్ సర్వాన్ ఇదం వచనమబ్రవీత్|
సర్వథా కృతకార్యోఽసౌ హనుమాన్నాత్ర సంశయః||23||
న హ్యా స్యాకృతకార్యస్య నాద ఏవం విధో భవేత్|

స|| హరిశ్రేష్ఠః సః జామ్బవాన్ ప్రీతి సంహృష్టమానసః సర్వాన్ హరీన్ ఉపామన్త్ర్య ఇదం వచనం అబ్రవీత్ ||అసౌ హనుమాన్ సర్వథా కృతకార్యః | అకృతకార్యస్య అస్య నాదః ఏవం విధః న భవేత్ హి||

హరిశ్రేష్ఠుడైన ఆ జాంబవంతుడు ప్రీతితో నిండిన మనస్సు కలవాడై అక్కడి వానరులందరిని దగ్గిర చేసికొని ఈ విధముగా పలికెను. "ఈ హనుమంతుడు అన్ని విధములుగా కృతకృత్యుడైనవాడు. కృతకృత్యుడు కాని వాడి నాదము ఇలాగ వుండదు".

తస్య బాహూరువేగం చ నినాదం చ మహాత్మనః||24||
నిశమ్య హరయో హృష్టాః సముత్పేతుః తతస్తతః|
తే నగాగ్రాన్ నగాగ్రాణీ శిఖరాత్ శిఖరాణి చ ||25||
ప్రహృష్టాః సమపద్యన్త హనూమన్తం దిదృక్షవః|
తే ప్రీతాః పాదపాగ్రేషు గృహ్యశాఖాః సువిష్టితాః||26||
వాసాం సీవ ప్రశాఖాశ్చ సమావిధ్యన్త వానరాః|

స|| మహాత్మనః తస్య బాహూరువేగం చ నినాదం చ నిశమ్య హృష్టాః హరయః తతః తతః సముత్పేతుః|| తే ప్రహృష్టాః హనుమంతం దిద్రుక్షవః నగాగ్రాత్ నగాగ్రాణి శిఖరాత్ శిఖరాణి చ సముపద్యంత|| తే వానరాః ప్రీతాః పాదపాగ్రేషు శాఖాః గృహ్య సువిష్టితాః ప్రశాఖాః వాసాంసీవ సమావిధ్యంత||

ఆ మహాత్ముని బాహువుల ఊరువుల వేగములతో జనించిన శబ్దము విని సంతోషపడిన అ వానరులు అక్కడే గంతులు వేయసాగిరి. ఆ సంతోషముతో హనుమంతుని చూడకోరినవారై ఒక పర్వతమునుండి ఇంకో పర్వతముకు ఒక శిఖరమునుండి ఇంకో శిఖరమునకు ఎగరసాగిరి. ఆ వానరులు వృక్షముల పైన కొమ్మలను పట్టుకొని ఊగుతూ , ఆ కొమ్మలను వస్త్రములవలే ఊపి తమ సంతోషము ప్రదర్శించిరి.

గిరిగహ్వరసంలీనో యథా గర్జతి మారుతః||27||
ఏవం జగర్జ బలవాన్ హనుమాన్ మారుతాత్మజః|
తమభ్రఘనసంకాశ మాపతన్తం మహాకపిమ్||28||
దృష్ట్వా తే వానరాః సర్వే తస్థుః ప్రాంజలయస్తదా

స|| గిరిగహ్వర సంలీనః మారుతః యథా గర్జతి (తథా) బలవాన్ మారుతాత్మజః హనుమాన్ ఏవం జగర్జ||తదా అభ్రఘనసంకాసం ఆపతతంతం తం మహాకపిం దృష్ట్వా తే వానరః ప్రాంజలయః తస్థుః||

ఆ మారుత్ గర్జన పర్వత గుహలలో గాలితో ప్రతిధ్వనించు శబ్దము వలెనుండెను. మహామేఘమువలె నున్న ఆకాశమునుండి దిగుతున్నఆ మహాకపిని చూసి ఆ వానరులందరూ అందెలు మోడ్చి నిలబడిరు.

తతస్తు వేగవాం స్తస్య గిరేర్గిరినిభః కపిః||29||
నిపపాత మహేన్ద్రస్య శిఖరే పాదపాకులే |
హర్షేణాపూర్యమాణోఽసౌ రమ్యే పర్వత నిర్ఝరే||30||
ఛిన్నపక్ష ఇవాssకాశాత్ పపాత ధరణీ ధరః|

స|| తతః గిరినిభః వేగవాన్ కపిః తస్య మహేన్ద్రస్య గిరేః పాదపాకులే శిఖరే నిపపాత||హర్షేణ ఆపూర్యమాణః అసౌ ఛిన్నపక్షః ధరణీధరః ఇవ రమ్యే పర్వతనిర్ఝరే||

అప్పుడు పర్వతసమానమైన వేగముగాపోగల ఆ వానరుడు వృక్షముల తో నిండిన మహేంద్రగిరి శిఖరములో దిగెను. అమిత ఆనందముతో నిండిన, రెక్కలులేని మహాపర్వతమువలె నున్న ఆ హనుమంతుడు అప్పుడు ఆ పర్వతముపై నున్న రమ్యమైన సెలయేరులో దిగెను.

తతస్తే ప్రీతమనసః సర్వే వానరపుంగవః||31||
హనుమన్తం మహాత్మానం పరివార్యోపతస్థిరే|
పరివార్య చ తే సర్వే పరాం ప్రీతి ముపాగతాః||32||
ప్రహృష్టవదనాః సర్వే తమరోగముపాగతమ్|
ఉపాయనాని చాదాయ మూలాని ఫలాని చ||33||
ప్రత్యర్చయన్ హరిశ్రేష్టం హరయో మారుతాత్మజమ్|

స|| తతః సర్వే తే వానరపుంగవాః ప్రీతిమనసః మహాత్మానం హనుమంతం పరివార్య ఉపతస్థిరే | పరివార్య చ తే సర్వే పరాం ప్రీతిం ఉపాగతాః||సర్వే హరయః ప్రహృష్టవదనాః మూలాని ఫలాని చ ఉపాయనాని ఆదాయ ఆరోగం ఉపాగతం హరిశ్రేష్టం మారుతాత్మజం ప్రత్యర్పయన్||

అప్పుడు ఆనందభరితులైన ఆ వానరులందరూ మహాత్ముడైన హనుమంతుని సమీపించి అతని చుట్టూ చేరిరి. అలా చుట్టుముట్టి వారందరూ పరమానందభరితులైరి. ఆ వానరులందరూ అతిసంతోషముతో హనుమంతుని పూవులూ ఫలములూ తీసుకు వచ్చి సౌఖ్యముగా తిరిగివచ్చిన హనుమంతుని సమర్పించిరి.

హనుమాంస్తు గురూన్ వృద్ధాన్ జాంబవత్ప్రముఖాం స్తదా||34||
కుమారమంగదం చైవ సోఽవన్దత మహాకపిః|
స తాభ్యాం పూజితః పూజ్యః కపిభిశ్చ ప్రసాదితః||35||
దృష్టా సీతేతి విక్రాన్తః సంక్షేపేణ న్యవేదయత్|

స|| తదా మహాకపిః హనుమాంస్తు గురూన్ వృద్ధాన్ జాంబవత్ ప్రముఖాన్ కుమారం అంగదం చైవ అవన్దత||విక్రాన్తః పూజ్యః సః తాభ్యాం పూజితః కపిభిః ప్రసాదితః సీతా దృష్టా ఇతి సంక్షేపేణ నివేదయత్||

అప్పుడు ఆ మహాకపి అయిన హనుమంతుడు గురువులు వృద్ధులైన జాంబవదాది ప్రముఖులకు అంగదకుమారునకు వందనము చేసెను. ఆ విక్రాంతుడు పూజనీయుడు. పూజింపబడినవాడై వారిని పూజించి సంక్షిప్తముగా సీతమ్మను చూచితిని అని నివేదించెను.

నిషసాద చ హస్తేన గృహీత్వా వాలినస్సుతమ్||36||
రమణీయే వనోద్దేశే మహేన్ద్రస్య గిరేస్తదా|

స|| తదా వాలినః సుతం హస్తేన గృహీత్వా మహేన్ద్రస్య గిరేః రమణీయే వనొద్దేశే నిషసాద చ||

అప్పుడు వాలిపుత్రుని చేయి పట్టుకొని ఆ మహేంద్రహిరి మీద రమణీయమైన ప్రదేశములో కూర్చొనెను.

హనుమానబ్రవీద్దృష్టః తదా తాన్ వానరర్షభాన్||37||
అశోకవనికాసంస్థా దృష్టా సా జనకాత్మజా|
రక్ష్యమాణా సుఘోరాభీ రాక్షసీభిరనిన్దితా||38||
ఏకవేణీ ధరా బాలా రామదర్శన లాలసా|
ఉపవాసపరిశ్రాన్తా జటిలా మలినా కృశా||39||

స|| తదా హృష్టః హనుమాన్ తాన్ వానరర్షభాన్ అబ్రవీత్| అశోకవనికాసంస్థా సుఘోరాభిః రాక్షసీభిః రక్ష్యమాణా అనిన్దితా ఏకవేణీ ధరా బాలా రామదర్శన లాలసా ఉపవాసపరిశ్రాంతా జటిలా మలినా కృశా సా జనకాత్మజా దృష్టా||

అప్పుడు ఆనందభరితుడైన వనుమంతుడు ఆ వానరపుంగవులతో ఇట్లు పలికెను. "అశోకవనములో నున్న అనేకమంది రాక్షస స్త్రీల కాపలాలో ఉన్న, ఒకే జడవేసికొని రామదర్శన లాలసతో వున్న , ఉపవాసదీక్షలతో కృశించిఉన్న, మలినమై వున్న నిందతగని జనకాత్మజను చూచితిని" అని.

తతో దృష్టేతి వచనం మహార్థం అమృతోపమమ్|
నిశమ్య మారుతేః సర్వే ముదితా వానారాభవన్||40||

స|| తతః దృష్టా ఇతి మారుతేః మహార్థం అమృతోపమం వచనం నిశమ్య సర్వే వానరాః ముదితా అభవత్||

అప్పుడు సీతను చూచితిని అన్న మారుతియొక్క మహత్తరమైన అమృతోపము అయిన ఆ మాటను విని ఆ వానరులందరూ ఆనందభరితులైరి.

క్ష్వేళన్త్యన్యే ననదన్తన్యే గర్జన్తన్యే మహాబలాః|
చక్రుః కిల కిలాం అన్యే ప్రతిగర్జన్తి చాపరే||41||
కేచిదుచ్ఛ్రితలాంగూలాః ప్రహృష్టాః కపికుంజరాః|
అంచితాయుతదీర్ఘాణి లాంగూలాని ప్రవివధ్యుః||42||

స|| మహాబలాః అన్యే క్ష్వేళంతి |అన్యే నదన్తి |అన్యే గర్జంతి |అన్యే కిల్కిలాం చక్రుః |అపరే ప్రతిగర్జంతి|| ప్రహృష్టాః కేచిత్ కపికుంజరః ఉచ్ఛ్రితలాంగూలాః ఆయతాంచిత దీర్ఘాణి లాంగూలాని ప్రవివ్యధుః ||

కొందరు మహాబలురు గర్జించిరి. మరికొందరు నాదము చేసిరి. మరికొందరు సింహనాదము చేసిరి. కోందరు కిలకిలారావములు చేసిరి. మరికోందరు గర్జనలను తమ గర్జనలతో ప్రతిధ్వనించిరు. సంతోషపడిన కొందరు తమలాంగూలములను పైకెత్తారు. కొందరు తమతోకలతో నేలమీద కొట్టి సంతోషము వ్యక్తము చేశారు.

అపరే చ హనూమంతం వానరావారణోపమం|
ఆప్లుత్య గిరిశృంగేభ్యః సంస్పృశన్తి స్మ హర్షితాః||43||

స|| అపరే వానరాః హర్షితాః గిరిశ్రుంగేభ్యః ఆప్లుత్య వారణోపమం హనూమంతం సంస్పృశన్తి చ||

ఇంకొందరు వానరులు సంతోషముతో శిఖరాగ్రములనుంచి దూకి హనుమంతుని స్పృశించిరి.

ఉక్తవాక్యం హనూమన్తం అంగదః తమ్ అథాబ్రవీత్|
సర్వేషాం హరివీరాణాం మధ్యే వచనముత్తమమ్||44||
స త్వే వీర్యే న తే కశ్చిత్సమో వానర విద్యతే|
యదవప్లుత్య విస్తీర్ణం సాగరం పునరాగతః||45||

స|| అథ అంగదః ఉక్తవాక్యం హనూమంతం సర్వేషాం హరివీరాణాం మధ్యే ఉత్తమం వచనం అబ్రవీత్ ||వానర ! యత్ విస్తీర్ణం సాగరం అవప్లుత్య పునః ఆగతః సత్త్వే వీర్యే తే సమః కశ్చిత్ నా విద్యతే||

అప్పుడు ఆ వానరులందరి మధ్యలో హనుమంతునితో సముచితమైన మాటలతో అంగదుడు ఇట్లు పలికెను. " ఓ వానరా ఈ విస్తీర్ణమైన సాగరముని దాటి మళ్ళీ వచ్చిన నీలాంటి వీరుడు ఎవడూ వుండడు."

అహో స్వామిని తే భక్తిరహో వీర్యమహో ధృతిః|
దిష్ట్యా దృష్టా త్వయా దేవీ రామపత్నీ యశస్వినీ||46||
దిష్ట్యా త్యక్ష్యతి కాకుత్‍స్థః శోకం సీతావియోగజమ్|

స|| సామిని తే భక్తిః అహో | ధృతిః అహో| దిష్ట్యా త్వయా రామపత్నీ యశస్వినీ దేవీ దృష్టా| దిష్ట్యా కాకుత్‍స్థః సీతావియోగజం శోకం తక్ష్యతి||

" అహా ఏమి నీ స్వామి భక్తి . ఏమి నీ సాహసము. అదృష్టముకొలదీ నీచేత యశస్విని అగు రామపత్ని చూడబడినది. అదృ ష్టముకొలదీ కాకుత్‍స్థుని సీతావియోగ దుఃఖము తొలగిపోవును.

తతోsజ్ఞ్గదం హనూమన్తం జాంబవన్తం చ వానరాః||47||
పరివార్య ప్రముదితా భేజిరే విపులాః శిలాః|
శ్రోతుకామాః సముద్రస్య లంఘనం వానరోత్తమాః||48||
దర్శనం చాపి లంకాయాః సీతాయా రావణస్య చ|
తస్థుః ప్రాంజలయః సర్వే హనుమద్వదనోన్ముఖాః||49||

స|| తతః వానరాః ప్రముదితాః అంగదం హనూమంతం జాంబవంతం చ పరివార్య విపులాః శిలాః భేజిరే|| సర్వే వానరోత్తమాః సముద్రస్య లంఘనం లంకాయాః సీతాయాః రావణస్య దర్శనం చాపి శ్రోతుకామాః ప్రాంజలయః హనుమద్వచనోన్ముఖాః తస్థుః ||

అప్పుడు ఆనందభరితులైన వానరులందరూ అంగదుని హనుమంతుని జామ్బవంతుని చుట్టూచేరి పెద్ద పెద్ద శిలలపై కూర్చొనిరి. ఆ వానరోత్తముని సముద్ర లంఘనము సీతా దర్శనము రావణుని దర్శనము గురించి హనుమంతుని ద్వారా వినకోరినవారై చేతులు జోడించి కూర్చుండిరి.

తస్థౌ తత్రాsజ్ఞ్గదః శ్రీమాన్వానరైర్బహుభిర్వృతః|
ఉపాస్యమానో విబుధైః దివిదేవపతిర్యథా||50||

స|| తత్ర శ్రీమాన్ బహుభిః వానరైః వృతః అంగదః దివి విబుధైః ఉపాశ్యమానః దేవపతిః యథా తస్థౌ||

ఆ వానరులచేత చుట్టబడి వారి సేవలు అందుకుంటున్న ఆ అంగదుడు అప్పుడు ఇంద్రునివలె కనిపించెను.

హనూమతా కీర్తిమతా యశస్వినా
తథాఽఙ్గదే నాఙ్గదబద్ధబాహునా|
ముదా తదాఽధ్యాసితమున్నతం మహాన్
మహీధరాగ్రం జ్వలితం శ్రియాఽభవత్||51||

స|| కీర్తిమతా హనూమతా తథా యశస్వినా అంగదబద్ధబాహునా అంగదేన తదా ముదా అధ్యాసితం ఉన్నతం మహత్ మహీధరాగ్రం తదా శ్రియా జ్వలితం అభవత్ ||

కీర్తిమంతుడైన హనుమంతుడు అలాగే యశస్సు గల భుజకీర్తులు దాల్చిన అంగదుడు, ఆసీనులైన ఆ పర్వతము అతి శోభాయమానము గా అలరారుచుండెను.

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే సప్తపంచాశస్సర్గః ||

ఈ విధముగా వాల్మీకి చే రచించబడిన ఆది కావ్యమైన శ్రీమద్రామాయణములో సుందరకాండలో బది ఏడవ సర్గ సమాప్తము.

|| ఓమ్ తత్ సత్ ||